ĐÁNH GIÁ CHÍNH SÁCH CẢI TỔ CHAEBOL THỜI TỔNG THỐNG MOON JAE- IN HÀN QUỐC

ĐÁNH GIÁ CHÍNH SÁCH CẢI TỔ CHAEBOL

 THỜI TỔNG THỐNG MOON JAE- IN HÀN QUỐC

Nguyễn Lan Anh[*]

Tóm tắt:

Cải tổ Chaebol hay tái cấu trúc doanh nghiệp là cam kết tranh cử thường xuyên của các Chính trị gia Hàn Quốc trong quá trình bầu cử. Vì mối quan hệ giữa Chaebol với Chính phủ đóng vai trò quan trọng trong tăng trưởng kinh tế và tạo nên những thành công đáng kinh ngạc của Hàn Quốc nên vấn đề cải cách Chaebol gặp vẫn chưa được giải quyết thỏa đáng. Sau vụ bê bối năm 2016, ứng cử viên Moon Jae -in đã giành chiến thắng trong cuộc bầu cử Tổng thống cùng những cam kết mạnh mẽ nhằm hoàn thành cải cách Chaebol với mục tiêu nhắm vào 4 Chaebol lớn là: Samsung, Hyundai Motor, SK và  LG thông qua các chính sách như: Cải cách cơ cấu quản trị của các tập đoàn lớn để thiết lập một cấu trúc quản lý minh bạch; Ngăn chặn việc mở rộng Chaebol và giảm sự tập trung quyền lực kinh tế và Thiết lập một nền kinh tế thị trường công bằng. Điều này, nhận được cả sự ủng hộ và chỉ trích từ các chủ thể khác nhau của đất nước. Bài báo này sẽ tập trung tổng hợp và phân tích kết quả thực hiện chính sách cải tổ Chaebol của Chính phủ Moon Jae-in trong nhiệm kỳ từ năm 2017 đến năm 2022.

Từ khóa: cải cách Chaebol, cải tổ Chaebol, Tổng thống Hàn Quốc, Tổng thống Moon Jae-in, Chính phủ Moon Jae-in, chính sách, chính sách cải tổ Chaebol.

1.    Chính phủ Moon Jae-in

Moon Jae-in vốn từng là luật sư bảo vệ nhân quyền, cố vấn cho cố Tổng thống Roh Moo-hyun đã chính thức trở thành Tổng thống thứ 12, nhiệm kỳ thứ 19 của Hàn Quốc vào năm 2017. Nhiệm kỳ Tổng thống 5 năm của Moon Jae-in bắt đầu từ ngày 10 tháng 5 năm 2017 đến ngày 09 tháng 5 năm 2022. Chính phủ Moon Jae-in được thành lập trong bối cảnh cựu Tổng thống Park Geun- hye bị luận tội nên đã trải qua cuộc bầu cử nhanh chóng. Lần đầu tiên trong lịch sử Lập hiến Hàn Quốc, nhiệm kỳ Tổng thống của Moon Jae-in được bắt đầu ngay sau bầu cử mà không thông qua thành lập Ủy ban chuyển giao quyền lực Chính phủ với Tổng thống tiền nhiệm. Tổng thống Moon Jae-in lên nắm chính quyền đồng nghĩa với việc Hàn Quốc chấm dứt 1 thập kỷ nắm quyền của phe bảo thủ tại Nhà Xanh.

Những bê bối chính trị cuối năm 2016 khiến Chính phủ Moon Jae-in phải đối mặt giải quyết những thách thức nổi bật như: sự thất bại trong vấn đề minh bạch kinh tế trong nước; các chính sách chỉ giúp ích cho một số nhóm lợi ích; người dân vất vả làm việc ngày đêm vẫn không đủ trang trải cuộc sống; tình trạng tham nhũng  sâu rộng; tình trạng thất nghiệp hay sự bất bình đẳng giữa các doanh nghiệp,…Trước bối cảnh phức tạp khó khăn ấy, Chính phủ Moon Jae-in quyết tâm lấy lại lòng tin của người dân, cam kết sẽ chiến đấu chống lại sự bất công, củng cố hệ thống an sinh xã hội, mở ra một trang lịch sử hy vọng mới cho người dân Hàn Quốc với lời kêu gọi “ Hãy tạo ra một Hàn Quốc hoàn toàn mới - 완전히 새로운 대한민국을 만듭시다”. Ông muốn tạo ra nhiều việc làm thông qua những dự án cơ sở hạ tầng vốn nhà nước quy mô lớn, khôi phục kinh tế để có một đất nước dân chủ hóa mang lợi ích cho người dân.

Moon Jae-in đề xuất xây dựng một Chính phủ công bằng, trách nhiệm và hợp tác, nơi luật lệ và lẽ phải lên ngôi trên mọi phương diện. Xuyên suốt các bài phát biểu, ông đề cập đến các vấn đề như: Củng cố  hệ thống an sinh xã hội, tạo nhiều việc làm; Tái lập công khai nhà nước; Ưu tiên tính mạng và sự an toàn của người dân; Thanh toán hợp lý tiền thuế, phí bảo trì và hóa đơn tiền điện cho người dân; Hệ thống trách nhiệm giải trình quốc gia; Chấm dứt chính trị đảng phái; Thiết lập một trật tự hợp tác vượt qua thù địch và chia rẽ; Cải cách Chaebol; Cải cách hành chính; Cải cách truyền thông; Cải cách kỳ thi tuyển sinh; Làm sạch tham nhũng; Bình thường hóa quan hệ với Cộng hòa Dân chủ Nhân dân Triều Tiên…Và một trong những chính sách giúp Moon Jae-in, ứng cử viên đảng Dân chủ Đồng hành đắc cử Tổng thống, giành được 41,1% số phiếu ủng hộ chính là quyết tâm cải tổ 10 Chaebol lớn, tiêu biểu là 4 Chaebol lớn nhất Hàn Quốc bao gồm Hyundai, Samsung, SK và LG. Những Chaebol này vốn nhiều năm được hưởng đặc lợi của Chính phủ và có mối quan hệ mật thiết với quan chức Chính phủ. Việc cải tổ này nhằm mục đích chấm dứt mối quan hệ kinh tế- chính trị mờ ám giữa Chaebol với Chính phủ Hàn Quốc- vấn đề làm lũng đoạn đời sống kinh tế lẫn gây bất bình đẳng xã hội suốt thời gian qua. Từ đó tạo ra một sân chơi bình đẳng cho các Doanh nghiệp Nhỏ và Vừa trong nước.

2.    Tình hình và đặc điểm các Chaebol Hàn Quốc trước và trong nhiệm kỳ của Tổng thống Moon Jae -in.

Trong suốt nhiệm kỳ của Tổng thống Moon Jae-in, quy mô tài sản và số lượng công ty con của 10 Chaebol hàng đầu về cơ bản không có nhiều thay đổi. Trong đó, 6 tập đoàn dẫn đầu gồm Samsung, Hyundai Motor Company, SK, LG, Lotte Corporation, Posco không thay đổi về thứ hạng liên tục suốt 10 năm. Samsung, Hyundai Motor Company, SK phát triển nhanh chóng với tài sản tăng hơn 100 nghìn tỷ won kể từ năm 2010 đến năm 2020. Chỉ có GS, Hanwha Group, Hyundai Heavy Industries, Nonghyup mặc dù có thay đổi thứ bậc với mức tăng trưởng tài sản sát sao từng năm nhưng nhìn chung không đáng kể. Đặc biệt, Hanwha Group từ vị trí thứ 10 cuối năm 2016 đã tăng từ 47,9 nghìn tỷ won năm 2016 lên 72,8 nghìn tỷ won năm 2021, giúp thứ hạng tài sản cũng tăng 3 bậc từ vị trí thứ 10 lên thứ 7 chỉ trong vài năm. Ngoài ra, Nonghyup được tách thành công ty cổ phần kinh tế và công ty cổ phần tài chính vào năm 2012 và được chỉ định là nhóm kinh doanh chịu hạn chế đầu tư lẫn nhau đứng ở vị trí top 15 cũng vươn lên top 10 vào năm 2021 với khối tài sản 63.4 nghìn tỷ won. (Nguồn: 매일산업뉴스 - https://www.imsn.kr)

 

 

 

 

 

Bảng 1: Tổng tài sản 10 tập đoàn lớn Hàn Quốc dưới thời Chính phủ Moon Jae-in

Năm Thứ tự	2017	2018	2019	2020	2021
1.	Samsung	Samsung	Samsung	Samsung	Samsung
2.	Hyundai Motor Company	Hyundai Motor Company	Hyundai Motor Company	Hyundai Motor Company	Hyundai Motor Company
3.	SK	SK	SK	SK	SK
4.	LG	LG	LG	LG	LG
5.	Lotte Corporation	Lotte Corporation	Lotte Corporation	Lotte Corporation	Lotte Corporation
6.	POSCO	POSCO	POSCO	POSCO	POSCO
7.	GS	GS	Hanwha Group	Hanwha Group	Hanwha Group
8.	Hanwha Group	Hanwha Group	GS	GS	GS
9.	Hyundai Heavy Industries	Nonghyup	Nonghyup	Hyundai Heavy Industries	Hyundai Heavy Industries
10.	Nonghyup	Hyundai Heavy Industries	Hyundai Heavy Industries	Nonghyup	Nonghyup

Nguồn: 공정거래위원회 집단별 계열사수 및 자산총액, _{https://www.youtube.com/watch?v=EQEWxMty_q0}

Tính đến tháng 12 năm 2019 theo báo cáo của Viện Korea CXO Insitute, tổng doanh thu của 64 Chaebol lớn tại Hàn Quốc đạt 1,6 triệu tỷ Won, chiếm đến 84,3% tổng GDP toàn quốc. Riêng Samsung ghi nhận 314 nghìn tỷ Won, chiếm 19,4% GDP cả nước.

Mặc dù các Chaebol tiếp tục nổi lên như một trục chính của nền kinh tế Hàn Quốc, họ chiếm thế thượng phong đối với các doanh nghiệp vừa và nhỏ, đồng thời đóng vai trò tạo công ăn việc làm cho người dân nhưng cơ cấu kinh tế tập trung vào các tập đoàn lớn khiến tốc độ tăng trưởng kinh tế trong nước từ năm 2010 (6.8%) đến năm 2016 (2.9%) có xu hướng giảm mạnh.

 

 

 

 

 

Bảng 2: Tốc độ tăng trưởng kinh tế Hàn Quốc ( Đơn vị: %)

	1990	2000	2010	2011	2012	2013	2014	2015	2016	2017	2018	2019	2020	2021
Tăng trưởng kinh tế	9.9	9.1	6.8	3.7	2.4	3.2	3.2	2.8	2.9	3.2	2.9	2.2	-0.7	4.1

Nguồn: “Tài khoản quốc gia”, Ngân hàng Hàn Quốc , https://www.index.go.kr/unify/idx-info.do?idxCd=4201

Chú thích:

1)              Tốc độ tăng trưởng kinh tế =  {(GDP thực tế năm nay - GDP thực tế năm trước):  GDP thực tế năm trước) } * 100

2)              GDP thực tế được tính theo tiêu chuẩn của năm 2015

3)              Năm 2021: tạm tính

Xem thống kê của Cổng thông tin thống kê quốc gia (KOSIS) liên quan.

Không những thế, lợi ích của tập đoàn lớn ngày càng tăng lại khiến sự thâm hụt của Chính phủ lẫn Hộ gia đình ngày càng tăng lên.

Nguồn: Vẽ lại dựa trên biểu đồ của Jang Ha-seong[2],“Tại sao tôi buộc phải phẫn nộ”, 2015 .

Thêm vào đó, lợi nhuận và tăng trưởng của các Chaebol không còn tạo ra việc làm. Tỷ trọng tuyển dụng lao động của doanh nghiệp vừa và nhỏ có quy mô dưới 300 người tăng nhẹ từ 77.2% năm 2010 lên 80.9% năm 2014. Ngược lại các doanh nghiệp lớn có quy mô trên 300 người lại có xu hướng tuyển dụng lao động giảm từ 22.8% năm 2010 xuống còn 19.1% năm 2014.

Ngoài ra, lợi nhuận của các Tập đoàn tăng, nhưng lợi nhuận của các Doanh nghiệp Nhỏ và Vừa (DNNVV) lại giảm, thậm chí nhiều Doanh nghiệp thâm hụt triền miên. Một phần đáng kể lợi nhuận của các Tập đoàn là kết quả của việc chuyển đổi lợi nhuận từ các DNNVV.

Những điều cơ bản trên đã dẫn đến sự thiếu minh bạch lẫn công bằng trong nền kinh tế thị trường Hàn Quốc. Mặt khác, sự thông đồng giữa chính trị và kinh doanh trở thành một vấn nạn nghiêm trọng khiến người dân mất niềm tin và vị thế của Chaebol dần vượt khỏi phạm vi kiểm soát của Chính phủ. Ngoài ra, sự tập trung quyền lực kinh tế vào các Chaebol, sẽ xóa sổ cạnh tranh thị trường, kìm hãm sự đổi mới và tính năng động của nền kinh tế và xã hội. Từ đó có thể gây ra rủi ro hệ thống dẫn đến khủng hoảng kinh tế.

Trong tình hình này của Hàn Quốc, Chính phủ có thể được coi là một bộ phận quan trọng để thúc đẩy tăng trưởng và phục hồi nền kinh tế quốc gia bằng cách đóng vai trò là người hỗ trợ hoặc điều tiết liên quan đến các Chaebol. Việc cải tổ Chaebol là nhiệm vụ vô cùng quan trọng, được triển khai chính thức từ thời Tổng thống Kim Dae-jung  sau khủng hoảng kinh tế tài chính năm 1997 dưới sự chỉ đạo giám sát của IMF[3] . Sau đó, được kế thừa qua mỗi đời Tổng thống. Tất nhiên đến đời Tổng thống Moon Jae-in cũng không phải ngoại lệ.  

3.    Chính sách cải tổ Chaebol Hàn Quốc của Chính phủ Moon Jae-in

Vào ngày 10 tháng 1 năm 2017, tại diễn đàn “ Xây dựng một Đại Hàn Dân Quốc công bằng, chính trực” lần thứ 3,  Moon Jae-in đã công bố “ Đề án cải cách Chaebol – Lá phiếu của Moon Jae-in" nhằm vào bốn Chaebol lớn của Hàn Quốc bao gồm: Samsung,  Hyundai Motor, SK và  LG. Ông nhấn mạnh nếu không cải tổ Chaebol thì sẽ không có dân chủ hóa kinh tế hay tăng trưởng kinh tế. Chỉ có cắt đứt cái đuôi thông đồng giữa Chính phủ và doanh nghiệp, dẹp bỏ tệ nạn ăn sâu bám rễ của Chaebol thì Hàn Quốc mới có thể đi đến một tương lai – nơi mọi người  có cuộc sống tốt đẹp hơn- 모두 잘사는 미래. Cụ thể, ông Moon đã đề xuất ba chính sách cơ bản, bao gồm: Cải cách cơ cấu quản trị của các tập đoàn lớn để thiết lập một cấu trúc quản lý minh bạch; Ngăn chặn việc mở rộng Chaebol và giảm sự tập trung quyền lực kinh tế; Thiết lập một nền kinh tế thị trường công bằng.

Từ những năm 2018, chính quyền Moon Jae-in đã thực hiện các bước cụ thể hơn để tham gia vào vấn đề cải cách Chaebol liên quan đến Ủy ban Thương mại Công bằng Hàn Quốc (KFTC) và Dịch vụ Hưu trí Quốc gia (NPS) (Korea Times 2019).

Những đề án cải tổ Chaebol của Chính phủ Moon Jae-in được cụ thể hóa ban bố và thực hiện như sau:

Thứ nhất, về cải cách cơ cấu quản trị Chaebol để thiết lập cơ cấu kinh doanh minh bạch thì:

Áp dụng chế độ bỏ phiếu tập trung, chế độ bỏ phiếu điện tử, chế độ bỏ phiếu bằng văn bản tại Đại hội Cổ đông để thể chế hóa việc bầu ra một Ủy viên Kiểm toán công bằng và Giám đốc điều hành không đứng về phía mưu cầu lợi ích cá nhân thuộc các gia đình lớn từ năm 2018;

Áp dụng hệ thống chọn Giám đốc do người lao động đề cử, trong đó người lao động tham gia quản lý;

Áp dụng quyền cổ đông độc lập trong tố tụng đại diện, cho phép cổ đông của công ty mẹ nộp đơn kiện ban quản lý của công ty con và hệ thống mà cổ đông thiểu số có thể yêu cầu bồi thường nếu người đứng đầu một tập đoàn gây ra vấn đề. Các hạn chế về quyền biểu quyết đối với các công ty con của các công ty Bảo hiểm Tài chính sẽ được tăng cường vào năm 2018 và việc giám sát tích hợp các Tập đoàn tài chính sẽ được thực hiện từ năm 2018 trở đi;

Không những thế, Chính phủ sẽ hạn chế quyền ân xá của Tổng thống dành cho tội phạm chống lại thị trường với nguyên tắc không khoan nhượng đối với các tội phạm kinh tế nghiêm trọng của các Chaebol thông qua việc nâng mức thi hành án của tòa án đối với năm tội danh như: đưa hối lộ, nhận hối lộ, tham nhũng, biển thủ, chiếm đoạt tài sản, công quỹ;

Bên cạnh đó, để tăng cường vai trò của Ủy ban Xét duyệt Ân xá, tính độc lập của ủy ban được đảm bảo bằng cách trao cho cơ quan Tư pháp và Quốc hội quyền đề cử các thành viên bên ngoài đã được trao cho Bộ pháp chế. Không chỉ văn bản nghị án mà cả biên bản cuộc họp của Ủy Ban Xét duyệt Ân Xá cũng được công khai ngay lập tức để xác minh tính thỏa đáng của việc xem xét. Một số nội dung sửa đổi của Luật Đặc xá đã được đệ trình lên Quốc hội để hạn chế ân xá đặc biệt đối với các trường hợp chưa hết thời hạn ở tù trong thời gian nhất định, đang trong thời gian tạm hoãn thi hành án, chưa nộp phạt số tiền bị truy thu,…

Bộ Tư pháp đã bắt đầu vận hành hệ thống quản lý tội phạm kinh tế vào năm 2018 và thông qua việc sửa đổi Nghị định thi hành Đạo luật Kinh tế Ngoại lệ Đặc biệt vào ngày 7 tháng 5 năm 2019, phạm vi của các công ty bị hạn chế tuyển dụng đối với tội phạm kinh tế đã được mở rộng tới các công ty bị thiệt hại do tội phạm kinh tế.

Thứ hai, về ngăn chặn sự mở rộng của các Chaebol và giảm sự tập trung quyền lực kinh tế của Chaebol thì:

Tăng cường điều kiện thiết yếu và hạn chế công ty mẹ nắm giữ cổ phần, bằng cách tăng tỷ lệ sở hữu bắt buộc đối với cổ phần của các công ty con; hạn chế mở rộng các ngành công nghiệp để ngăn chặn các Chaebol "chiếm đoạt khu vực kinh doanh trong hẻm”;

Thành lập Ủy ban Euljiro trong tất cả các cơ quan Chính phủ bao Văn phòng Công tố, Cảnh sát, Tổng cục Thuế, Ủy ban Thương mại Công bằng, Viện Kiểm toán/ Thanh tra, và Cục Quản lý Doanh nghiệp Nhỏ và Vừa để trấn áp mạnh mẽ các hoạt động bất hợp pháp và độc quyền của các tập đoàn, từ đó bảo vệ các doanh nghiệp nhỏ và vừa. Không chỉ thế, thông qua việc tách hoạt động của Ngân hàng và Thương mại để tách rời Chaebol với Tài chính.

Thứ ba, về xây dựng nền kinh tế thị trường công bằng thì:

Áp dụng chế độ bồi thường thiệt hại mang tính trừng phạt; Ban hành luật cấm các khoản tiền đóng góp cho tặng có tính chất như thuế đối với các tập đoàn lớn để ngăn chặn mối quan hệ cửa sau của doanh nghiệp với các quan chức; Đảm bảo thực hiện quyền cổ đông mang tính tích cực của các nhà đầu tư từ tổ chức, cơ quan với sự dẫn dắt là Quỹ Hưu trí Quốc gia; và chủ trương thực hiện giá điện công nghiệp rẻ.

4.    Kết quả thực hiện chính sách cải tổ Chaebol của Chính phủ Moon Jae-in

Chính sách cải tổ Chaebol của Chính phủ Moon Jae-in đã vẽ ra bức tranh lớn và nhận được sự ủng hộ tích cực từ người dân. Ngược lại, nhóm Chaebol hàng đầu Hàn Quốc thành mục tiêu cải cách chính đã khiến cho các tập đoàn bối rối và lo ngại, đồng thời có sự phản ứng không hài lòng.

Ví dụ, trường hợp tập đoàn Samsung, trước khuyến nghị của Chính phủ về việc chuyển đổi thành công ty cổ phần để thiết lập một cơ cấu quản trị minh bạch, họ phàn nàn rằng: “ không biết điều chỉnh theo hướng nào”. Họ đã chính thức tuyên bố sẽ xem xét việc tách và chuyển đổi Samsung Electronics thành công ty cổ phần trong tâm trạng lo ngại những phát sinh ngoài tầm kiểm soát trong quá trình tái tổ chức quản trị của tập đoàn.

Bên cạnh đó, kế hoạch tăng cường tách biệt ngân hàng và thương mại cũng là một gánh nặng lớn đối với những công ty vận hành các chi nhánh tài chính như: Samsung, Hyundai Motor và Hanwha.

Tuy nhiên, nếu so sánh với các chính sách cải tổ Chaebol từ các đời Tổng thống trước, thì chính sách cải tổ Chaebol của Tổng thống Moon Jae-in không hề mới, tiêu biểu như Giáo sư Kim Yong-cheol của Đại học Quốc gia Pusan cho biết: “Tách biệt tài chính và thương mại cũng như cải thiện cơ cấu ra quyết định của công ty đã là vấn đề từ khoảng 10 năm trước”.

Sau một năm kỷ niệm ngày nhậm chức của chính quyền Tổng thống Moon Jae-in, giới truyền thông lẫn các nhóm dân sự đã có những thảo luận sôi nổi để đánh giá mức độ thực hiện về những cam kết lúc tranh cử Tổng thống. Kết quả, việc thực hiện chính sách cải tổ Chaebol bị nhận điểm thấp nhất. Gói pháp lý liên quan đến cải cách Chaebol tại phiên họp thường kỳ của Quốc hội vào tháng 9 năm 2018, cụ thể là sửa đổi Đạo luật Thương mại Công bằng, các tiêu chuẩn thực hành tốt nhất để giám sát tổng hợp các Tập đoàn Tài chính, sửa đổi Luật Thương mại và giới thiệu Bộ luật quản lý Quỹ hưu trí quốc gia đã phần nào cho thấy:

Thứ nhất, liên quan đến đề án tăng tỷ lệ sở hữu của các công ty con và công ty con trong mối quan hệ với hệ thống công ty mẹ chỉ mới áp dụng đối với các công ty mẹ mới thành lập hoặc dạng công ty chuyển đổi. Chính việc cải cách không đề cập đến bất kỳ cải tiến nào trong quy định về giai đoạn đầu tư, đồng nghĩa với việc từ bỏ quy định về tỷ lệ sở hữu cổ phần dẫn đến việc các công ty mẹ tìm cách mở rộng phạm vị thống trị của mình bằng cách tăng cường thành lập hoặc sở hữu nhiều công ty cháu, công ty chắt. Và có khoảng 30% công ty kiểu này nằm ngoài phạm vi kiểm soát trong chính sách.

Thứ hai, về kế hoạch cải cách thì các công ty niêm yết trên sàn chứng khoán tăng cường phạm vị đối tượng lợi dụng tư lợi riêng sang các công ty con trực thuộc có cổ phần trực tiếp của người có mối quan hệ đặc biệt (toàn bộ dòng tộc gia đình) là 20% trở lên. Chính sách này sửa đổi trên Nghị định thi hành chứ không phải trong Luật dẫn đến các công ty lách quy định bằng cách trực tiếp hạ thấp tỷ lệ cổ phần sở hữu. Và chính sách này cũng không áp dụng cho các công ty con ở nước ngoài. Không chỉ thế, kế hoạch cải cách này của Ủy ban Thương mại công bằng đã bị Tòa án Seoul ra phán quyết chống lại.

Thứ ba, phương án đề xuất hạn chế việc thực hiện quyền biểu quyết của các tập đoàn dịch vụ công gồm: hạn chế quyền biểu quyết của các công ty tài chính và bảo hiểm do không công khai thông tin về tỷ lệ nắm giữ cổ phần của các nhóm cá thể kinh doanh thuộc tổng công ty dịch vụ công ích nên đã mang tạo cơ hội cho các đơn vị trực thuộc tránh né các quy chế và Chính phủ Moon Jae-in cũng không đề cập đến kế hoạch cải cách để giải quyết cụ thể vấn đề này.

Thứ tư, Đạo luật giám sát các tập đoàn tài chính (tên chưa chính thức) để đạt mục tiêu tách biệt giữa ngân hàng và thương mại đã thí điểm các phương pháp hay nhất để giám sát tổng hợp các tập đoàn tài chính kể từ tháng 7 năm 2018 có hiệu quả tích cực là đưa ra các loại rủi ro nhóm và tiêu chí đánh giá về mức vốn đầy đủ, giao dịch nội bộ và mức độ tập trung rủi ro, giúp tăng cường quản lý lành mạnh tài chính của nhóm. Nhưng, lập trường chính sách của Chính phủ Moon Jae- in lại chỉ áp dụng được đối với các ngân hàng sử dụng internet nên sẽ tạo cơ hội hình thành nên các tổ chức tài chính trung gian theo hệ thống công ty trùng với mong muốn của Chaebol, tiêu biểu là Samsung.  

Thứ năm, hiệu quả của hệ thống bỏ phiếu tập trung được đề xuất trong sửa đổi Luật Thương mại nhằm mục đích ngăn chặn sự “quản lý hoàng đế[4]” đã đặt ra dấu chấm hỏi đáng ngờ. Ví dụ như Posco đã giới thiệu hệ thống bỏ phiếu tập trung nhưng rất khó để đánh giá thiết thực nào cho các cuộc bầu cử giám đốc độc lập bên ngoài, liệu các giám đốc độc lập bên ngoài có thể được bầu hay không và ngay cả khi những giám đốc bên ngoài đó được bầu, thì có thể ngăn chặn các đại gia đình kiểm soát lợi dụng tư lợi cá nhân hay không?

Thứ sáu, việc chủ động thực hiện các quyền của cổ đông như biểu quyết theo ủy quyền và các đề xuất của cổ đông, sẽ được thực hiện khi Ủy ban quản lý quỹ  Hưu trí quốc gia đưa ra quyết định. Và các nội dung và phạm vi công bố quyết định thực hiện quyền biểu quyết sẽ được quyết định người được ủy thác. Tất cả vấn đề này chỉ mới được đề cập ở bên ngoài, chưa có nội dung chi tiết khi thực hiện nên thật khó để mong đợi sự minh bạch và độc lập trong việc quản lý lương hưu quốc gia và việc tuân thủ các nghĩa vụ ủy thác.

Cuối cùng, cam kết thực thi không khoan nhượng chống lại các tội phạm kinh tế về các tội tham ô, hối lộ, …của Tổng thống Moon Jae-in nhằm hạn chế quyền lực của Chaebol thực tế đã khiến người dân thất vọng. Nổi bật là sự kiện ân xá cho Phó Chủ tịch Samsung Electronics Lee Jae-yong đã gửi đi một tín hiệu đáng lo ngại,  xem như một bước lùi trong cam kết hạn chế bớt quyền lực của các tập đoàn gia đình tại Hàn Quốc.

 

 

Kết luận

Vấn đề cải tổ Chaebol là cam kết tranh cử chiến lược, thường xuyên của các Chính trị gia Hàn Quốc trong suốt mấy thập kỷ. Tuy nhiên để hiện thực hóa được chính sách cải tổ các Chaebol thống trị nền kinh tế Hàn Quốc trong nhiều thập niên vẫn gặp nhiều còn khó khăn. Bản thân cựu Tổng thống Park Geun- hye lúc nhậm chức đã cam kết cải tổ Chaebol nhưng chính bà lại bị "mất ghế" bởi những cáo buộc tham nhũng, lạm quyền, ép buộc tập đoàn góp quỹ... của các "ông lớn". Những vướng mắc mà các đời Tổng thống trước gặp phải cũng không ngoại lệ với nhiệm kỳ của Tổng thống Moon Jae-in. Mặc dù đã hết sức nỗ lực, nhưng theo báo chí Hàn Quốc đánh giá: Chính phủ Moon Jae-in hầu như đã từ bỏ cải cách Chaebol với lý do khó khăn trong việc lập pháp chính sách Chaebol. GS Jun Sung-in (Đại học Hongik) cũng nhận định, Chính phủ Moon Jae-in vẫn còn dè dặt với kế hoạch cải tổ các tập đoàn và sẽ phải đối mặt với áp lực tăng lên từ xã hội. Và Lim Ji-hyeon, một sinh viên 22 tuổi người Hàn Quốc khá thất vọng, chia sẻ “Tôi nghĩ quốc gia của chúng ta vẫn chưa thoát khỏi thói quen duy trì mối quan hệ nồng ấm giữa kinh tế và chính trị”./.

TÀI LIỆU THAM KHẢO

1.       정준호/Jeong Jun Ho (2021), 문재인 정부 경제 정책의 성과와 평가/The Achievement and Evaluation of the Moon Jae-in Government's Economic Policy, No.113, pp. 26-75 (50 pages), https://www.kci.go.kr/kciportal/ci/sereArticleSearch/ciSereArtiView.kci?sereArticleSearchBean.artiId=ART002760759, 2022.12.28

2.       국회의원회관(2016), 2017년 이후의 대한민국 대선핵심아젠다 연속토론회, 재벌개혁없는 경제민주화와 경제성장이 가능한가?, pp. 7 – 20 (13 pages),  2022. 12. 25

3.       [이슈리포트] 문재인 정부 평가보고서 (2021), 재벌대기업 지배구조 개선, http://www.peoplepower21.org/economy/1809205 , 2022.12.30

4.       한상준기자, 김지현기자, 천호성기자 (2017), 문재인 “4대 재벌 개혁에 집중… 지주회사 규제로 문어발 차단”, https://www.donga.com/news/Politics/article/all/20170111/82314080/1 , 2022.12.30

5.       박상인, 서울대학교 행정대학원 교수 (2018), 문재인 정부의 재벌정책, 어디로 가고 있나?, https://www.ifs.or.kr/bbs/board.php?bo_table=News&wr_id=857 , 2023.01.02

6.       송은미 기자 (2017), 文 “4대재벌 개혁집중ㆍ총수사면 금지”. 문재인 표 재벌개혁안 발표, https://www.hankookilbo.com/News/Read/201701101438527774 , 2023.01.03

7.       은동기 기자 (2019), 문재인 정부 2년 재벌개혁․부동산 정책, 이전 정부와 차별성 없어, http://www.ngonews.kr/news/articleView.html?idxno=110732 , 2023.01.03

8.       Thanh Phương (2017), Ông Moon Jae-in đắc cử Tổng thống Hàn Quốc, https://baochinhphu.vn/ong-moon-jae-in-dac-cu-tong-thong-han-quoc-102220736.htm, 2023.01.03

 

---

[*] Học viên Lớp Cao học chuyên ngành Hàn Quốc học, Khóa 2022 ~ 2024, Trường Đại học Khoa học Xã hội và Nhân văn Thành phố Hồ Chí Minh

[2] 장하성- Jang Ha-seong (張夏成, Ngày 19 tháng 9 năm 1953) là một học giả quản trị kinh doanh người Hàn Quốc. Trong chính quyền Moon Jae-in, ông từng là trưởng phòng chính sách tại văn phòng thư ký tổng thống, sau khi được phục chức giáo sư, ông nghỉ hưu ngay sau đó và được bổ nhiệm làm đại sứ tại Trung Quốc.

[3] IMF- Quỹ Tiền tệ Quốc tế (tiếng Anh: International Monetary Fund, viết tắt IMF) là một tổ chức quốc tế giám sát hệ thống tài chính toàn cầu bằng cách theo dõi tỷ giá hối đoái và cán cân thanh toán. Cụ thể, IMF cung cấp tư vấn chính sách cho các Chính phủ thành viên và các ngân hàng trung ương; cung cấp nghiên cứu, phân tích và dự báo thị trường quốc tế và cá nhân; cho vay các nước thành viên; và các hình thức hỗ trợ hoặc đào tạo khác để giúp các nước quản lý tốt hơn nền kinh tế của mình.

 

[4] 황제경영- Quản lý hoàng đế là một phong cách quản lý trong đó quyền lực tuyệt đối được thực thi đối với các công ty con có cổ phần nhỏ, nhưng không chịu trách nhiệm.